Cumartesi Anneleri 1016. eylemini Galatasaray Meydanını çevreleyen polis barikatları önünde gerçekleştirdi. Cumartesi Anneleri, 1016. haftada 12 Eylül sürecinde gözaltında ilk kaybedilen Cemil Kırbayır’ın akıbetini sordu.
Bu haftaki basın metnini gözaltında kaybedilen Hayrettin Eren’in kardeşi İkbal Eren okudu. Eren, 12 Eylül 1980 askeri faşist darbenin Türkiye’de bıraktığı derin yaralara işaret etti. Yarası hala kapanmayan ağır suçların işlendiğini, en vahşi uygulamalardan birinin de gözaltında kaybetmeler olduğunu hatırlatan Eren, faşist askeri darbenin ilk gözaltında kaybettiği kişinin ise 26 yaşındaki Cemil Kırbayır olduğunu anımsattı.
Kırbayır’ın annesi Berfo ve kardeşi Fatma Kırbayır’ın ömrünün Cemil Kırbayır’ı bulmaya yetmediğini söyleyen Eren, “Berfo Ana’nın ve kardeşini aramaktan vazgeçmeyen Fatma Kırbayır’ın bizlere mirası, yargı kararları ne olursa olsun, kayıplarımızı aramaya devam etmektir. Bu mirasa sahip çıkacağız; Cemil’i ve kayıplarımızı aramaktan asla vazgeçmeyeceğiz. Kaç yıl geçerse geçsin, Cemil Kırbayır ve 12 Eylül işkencehanelerinde kaybedilenler için, tüm kayıplarımız için adalet istemekten, devletin evrensel hukuk normları içinde hareket etmek zorunda olduğunu hatırlatmaktan vazgeçmeyeceğiz” ifadelerini yineledi.
NE OLMUŞTU?
26 yaşındaki Kars Eğitim Enstitüsü öğrencisi Cemil Kırbayır, 13 Eylül 1980 tarihinde Ardahan’ın Okçu Köyündeki evinden güvenlik güçleri tarafından gözaltına alındı. Cemil, önce Göle’de bulunan 247. Piyade Alayına götürüldü. Burada yaklaşık bir hafta kaldıktan sonra, Kars Emniyet Müdürlüğü’ne ve ardından gözetimevi olarak kullanılan Kars Eğitim Enstitüsü’ne sevk edildi. Cemil Kırbayır’ın ailesi, gözaltı süresince düzenli olarak gözaltı merkezlerine giderek onun ihtiyaçlarını karşıladı ve Cemil’den, “iyiyim, gönderdikleriniz bana ulaştı” şeklinde yazılı mesajlar aldı. Ancak 8 Ekim tarihinden sonra, aile gözaltı merkezine gittiğinde, onlara “oğlunuz firar etti, bir daha onu sormaya gelmeyin” denildi.
Baba İsmail Kırbayır ve Türkiye Barolar Birliği tarafından yapılan suç duyuruları sonuçsuz kaldı. Cemil’den bir daha haber alınamadı. Daha sonra, 5 Şubat 2011 tarihinde dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan ile Dolmabahçe Sarayında görüşen Cumartesi Anneleri’nden 103 yaşındaki Berfo Kırbayır, Erdoğan’a yaşadıklarını anlattı ve “ben ölmeden oğlumu bul” dedi Erdoğan’ın talimatı üzerine, Mersin Milletvekili Prof. Dr. Zafer Üskül başkanlığında bir meclis araştırma komisyonu kuruldu. Komisyon, döneme ait belgelere ulaştı ve Cemil Kırbayır’ı sorguda gören çok sayıda tanıkla, sorgulamayı gerçekleştiren emniyet ve MİT mensuplarıyla görüştü. Titiz bir çalışma sonucunda, 350 sayfalık bir rapor hazırladı.
Bu raporda, Cemil Kırbayır’ın gözaltındayken işkenceye maruz kalarak hayatını kaybettiği ve bedeninin, ölümüne sebebiyet veren kamu görevlilerince ortadan kaldırıldığı belgelendi ve Cemil Kırbayır’ın gözaltında kaybedildiği resmi olarak tescillendi. Komisyon, ayrıca düzenlediği raporla birlikte Kars Cumhuriyet Başsavcılığı’na suç duyurusunda bulundu. Ancak iktidar, bu insanlığa karşı suçla yüzleşme cesaretini gösteremedi. On yıl süren belirsizlik döneminin ardından dosya, zamanaşımı gerekçesiyle kapatıldı. İnsan Hakları Derneği avukatlarının kararın kaldırılması ve şüpheliler hakkında kamu davası açılması başvurusu reddedildi. Suçun fail ve sorumluları yargı süreçlerine tabi tutulmadı ve cezalandırılmadı.