İstanbullu doktor ve araştırmacı Vahram Torkomyan’ın (1858-1942), ölümünden birkaç ay önce tamamladığı hatırat Aras Yayıncılık tarafından Türkçe olarak yayımlandı. Hatıratı Alev Er Fransızcadan Türkçeye çevirdi. Hatırat daha önce yine Aras Yayıncılık tarafından orijinal dilinde yani Ermenice olarak yayınlanmıştı.
Aras Yayıncılık kitapla ilgili tanıtım metninde şu ifadeleri kullanıyor:
“Hatırat, İstanbul Ermenilerinin toplumsal, entelektüel ve dini hayatına dair eşsiz bir tanıklık sunarken, Osmanlı İmparatorluğu’nun başkentindeki sosyal ve politik yaşamın çok katmanlı yapısını da gözler önüne seriyor.
Torkomyan, İstanbul’dan Paris’e uzanan yaşamını kaleme aldığı ‘Unutulan Geçmiş’te, çocukluğundan ilk gençliğine, öğrenciliğinden meslek hayatına, akademik ve tarihsel araştırmalarından toplumsal ve politik faaliyetlerine dek tüm hayatını, ince ayrıntılarıyla, berrak anılarıyla ve edebi maharetiyle gözler önüne seriyor.”
Kitap hakkında bir önsöz kaleme alan Raymond H. Kévorkian da “20 Nisan 1858’de Üsküdar’da doğan Dr. Torkomyan, Osmanlı İmparatorluğu’nun son birkaç on yılında Ermeni cemaatinin tanığı ve öznesi olduğu bellibaşlı her olayın hem ayrıcalıklı bir gözlemcisi hem de başlıca mimarlarındandı. Çoğu siyasal yaşamla ilgili olmak üzere çok sayıda yazılı kaynak var olmasına rağmen Ermeni milletinin toplumsal yaşamı konusunda Birinci Dünya Savaşı öncesindeki birkaç yıla, özellikle de 1860-1890 yıllarına ilişkin çok az bilgimiz var. Dr. Vahram Torkomyan Antsugı mortsug [Unutulan Geçmiş] adıyla yayımlanan anılarında tam da bu bakir alana ışık tutmaya karar verdi” diyor.
20 Nisan 1858’de doğan Torkomyan, Surp Haç Ermeni Okulu’nda başladığı eğitim hayatını, İstanbul’dan Paris’e uzanan bir tıp eğitimi alarak 1884’te tamamlar. Saray çevresinde de saygın bir hekim olan Torkomyan, İstanbul Hıfzıssıhha Kurulu üyeliği, İstanbul Ermeni Etıbba Cemiyeti (1912) kurucu başkanlığı ve 1914’te Cemiyet-i Tıbbiye-i Şahane başkanlığı görevlerinde bulunur. Ermeni Meclisi’nde vekillik de yapan Torkomyan, 24 Nisan 1915’te, önde gelen birçok Osmanlı Ermenisiyle birlikte tutuklanıp Çankırı’ya sürülür. 1922’de İstanbul’u terk etmek zorunda kalan Torkomyan, 11 Ağustos 1942’de Paris’te vefat eder.
Kitap daha önce Sevan Değirmencien editörlüğünde Ermenice olarak da Aras Yayıncılık tarafından yayımlanmıştı.
AGOS
