Alec Dubro
Moğol Halk Ordusu askerleri Japon İmparatorluk askerlerine karşı savaşır. Nomonhan, 1939 (Wikipedia Commons)
Çatışmaya en yatkın coğrafi bölgeler olan dünyanın sıcak noktalarını tanımlamaları istendiğinde, çok az Amerikalı Kuzeydoğu Asya’yı, Çin, Rusya, Japonya, Kore ve Moğolistan’ın kesiştiği noktayı gösterecektir. Belki bazı insanlar Kuzey Kore’yi bir parlama noktası olarak tanımlayabilir, ama bu aslında bir yan gösteridir. Bölge, büyük nüfus değişimlerine, değişen sınırlara, kazanılan ve kaybedilen imparatorluklara ve on yıllarca süren yıkıcı savaşlara sahne oldu.
Şu anda, genişleyen ve irredantist bir Çin, tüm komşularıyla çatışıyor ve doğru bir şekilde çabalayan bir hegemonist olarak görülebilir. Ancak geçen yüzyılda saldırgan güç, Sibirya ve Baykal Gölü kadar batıda olmak üzere bölge genelinde imparatorluğunu kurmayı deneyen ve neredeyse başaran Japonya idi.
Rusların onları durdurması dışında.
Toprak mücadeleleri, Rusya’nın Uzak Doğu ve Çin’deki mevcut sınırlarının ötesinde genişleyen imparatorluklarının, Japonya’nın sürekli kaynaklara, ayaklar altına alınmış etnik kökenlere ve yerli halklara olan ihtiyacının ve şişirilmiş milliyetçilik hayaletinin devamıdır. Ancak 1939’da bir noktada, bu çatışmalar Moğolistan’da bugünün sınırları haline gelecek olanı nihayetinde sağlamlaştıran bir savaşta doruğa ulaştı.
Savaş Sahnesi
Çatışma, Doğu Moğolistan’daki Nomonhan köyü çevresinde, çimenli, çalılık, inişli çıkışlı bir kum ovasında, büyük bir kasabadan uzakta ve seyrek olarak çobanların yaşadığı küçük bir nehir üzerinde konumlanmıştı. Japonlar çatışmaya köyden sonra Nomonhan Olayı adını verdi; Ruslar, bitişik nehir için Khalkhin Gol Savaşı olarak adlandırdı.
Nomonhan tamamen yoldan çekilmişti ve hala duruyor. Haruki Murakami’nin The Wind-Up Bird Chronicle adlı romanında belirgin bir şekilde yer almasına rağmen, oradaki savaş hiçbir zaman fazla ilgi görmedi ve bugün tarihçiler ve savaş videosu oyuncuları dışında çok az biliniyor . Amerikalıların yüzde 60’ının Amerika Birleşik Devletleri’nin II.Dünya Savaşı’nda kiminle savaştığını bilmediği göz önüne alındığında, bu tarih parçasının belirsiz kalması çok da şaşırtıcı değil. Ancak Nomonhan, hem Avrupa hem de Pasifik tiyatrolarının yollarını belirleyen tartışmasız II.Dünya Savaşı’nın en önemli savaşıydı.
Tarihçi Ryan Schultz’a göre , “Olağanüstü arazisine rağmen, bu alan büyük bir stratejik değere sahipti; Japonlar Moğolistan’ı kontrol edebilselerdi, Sovyet Uzak Doğu bölgelerini ciddi şekilde tehdit edeceklerdi, Kuzey Çin’deki Sovyet faaliyetleri için en etkili üssü sakatlayacaklardı ve aralarında savaş olması durumunda Trans Sibirya Demiryoluna saldırmak için mükemmel bir konumda olacaklardı Japonya ve Sovyetler Birliği. “
Gerçekte, Japonya ve Rusya, Çar III.Alexander’ın Doğu Sibirya’nın genişlemesi ve gelişmesi için bastırdığı on dokuzuncu yüzyılın sonlarından beri yarı savaş halindeydiler. Japonya ile Sakhalin adaları ve Pasifik’teki buzsuz limanlar üzerindeki çatışmalar, Japonların savaş alanında ve denizde kesin olarak kazandığı 1904-05 Rus-Japon Savaşı’nda doruğa ulaştı. Ancak Theodore Roosevelt’in arabuluculuğunu yaptığı ve barış olmasa da işe yarar bir ateşkes getiren Portsmouth Antlaşması nedeniyle çok şey kazanamadılar.
Japonlar, Rusların yenilgilerinin intikamını en yakın fırsatta almalarını bekledi. Bir önleme aracı olarak – ve Japonya İmparatorluğu’nun ölümcül komünizm korkusundan dolayı – Japon ordusu 1918’de kuvvetli bir şekilde müdahale etti, liman şehri Vladivostok’u ele geçirdi, 1.200 mil batıdaki Baykal Gölü’ne kadar olan toprağı işgal etti ve bir Mitsubishi ve diğer firmaların yerleşimciler ve şubeleriyle dolu, tam gelişmiş bir koloni. Japonya, 1918’de yeni ilan edilen Sovyetler Birliği’ne müdahale eden Müttefik kuvvetlerden sadece biriydi, ancak iki yıl içinde Batılı güçler bu çabayı bıraktı. Ancak Japonlar 1922’ye kadar Sibirya’da ve 1925’e kadar Sakhalin Adası’nın kuzey yarısında kaldılar. Ruslar bu ihlali unutmayacak ve Japonlar Sovyetleri en tehlikeli düşmanları olarak görmeye devam edeceklerdi.
Bununla birlikte Japonya, Asya’da ve Batılı güçler arasında kendi düşmanlarını yaratıyordu. Tayvan ve birkaç Pasifik ada zincirini satın almasından sonra Japonya, 1910’da Kore’yi kolonileştirmek için harekete geçti, 1931’de Mançurya’yı (Mançukuo olarak değiştirildi) devraldı ve 1937’de ikinci Çin-Japon Savaşı’nı başlattı (ilki 1894’te gerçekleşti). Japonya , Kuzeydoğu Asya’daki en büyük imparatorluk gücü haline gelmişti ve Japonya’nın Sovyetler Birliği ve onun müşterisi olan Moğolistan Halk Cumhuriyeti ile sınırındaki iddialarının çatışmaya yol açması şaşırtıcı değildi.
Japon kukla eyaleti Mançukuo ile Rusya’nın Uzak Doğusu ve Moğolistan’daki komşuları arasındaki sınırlar kasıtlı olarak belirsiz bırakılmıştı. Ve 1930’lar boyunca, Japon Kwantung Ordusu Mançukuo ile Sovyet Uzak Doğu güçleri ve onların Moğol müttefikleri arasında yüzlerce küçük sınır çatışması oldu. 1939 baharında, savaş kapasitesini on yıllarca geliştirdikten sonra, Ruslar, bu noktada Çin’in fethine derinden dahil olan Japonları dikkatlice kışkırtmaya karar verdi.
Bu sefer kıvılcım, Sovyetlerle yakın ittifak halinde olan Moğol Halk Cumhuriyeti’nden kuzeylerine süvarilerin bir müfrezesiydi. Atlılar ya sınırdan doğuya atlarını otlatmak için hareket ettiler ya da tarihini okuduğunuza bağlı olarak Japon birliklerini kışkırtmaya karar verdiler. Her halükarda, Japonların harekete geçmesi ve onlara bir ders vermek için birliklerini kabul edilen sınırın ötesine göndermesi konusunda yeterince açık sözlüydüler.
Bu, Tokyo’daki Japon genelkurmayının, kuzeylerine askerlerin ciddi şekilde bağlanmasından kaçınmaya ve ciddi bir şekilde bağlı kalmaya çalıştıkları için kararlaştırdıklarına aykırıdır. Ancak Kwantung Ordusu, milliyetçi subay birlikleri Çin üzerinden savaşan daha büyük güçlerle fetih için yarışırken neredeyse bağımsız hale geldi.
Onun ideolojisinin bir parçası olarak, Kwantung liderleri, askeri geri kalanı gibi, gücüne tamamen inanıyordu Yamato-damashii herhangi savaşta zafere -Japonca ruh-to itmek onları. Japonlar daha iyi göğüs göğüse savaşçılar olduklarından ve daha birleşik olduklarından, Sovyetlerle herhangi bir çatışmada kazananlar ortaya çıkacaklarına ikna oldular.
Ne yazık ki Kwantung Ordusu için Sovyetler Yamato-damashii’den fazla etkilenmedi . Bunun yerine, büyük ölçüde sivil sektörü aç bırakarak ödenen ülke çapında endüstriyel bir itici güçle bölgede sayısal ve silah üstünlüğü inşa etmeye girişmişlerdi. Japonlar buna yetişemezdi. Bir Japon istihbarat uzmanının savaştan sonra söylediği gibi , “Ruslar kendilerini ağırlıklı olarak askeri sanayinin kurulmasına adadılar, bu nedenle yaşam standartlarını Japonya’da devrimi kışkırtacak kadar korkunç bir düzeye düşürdüler.”
1939 ortalarında, Sovyet Ordusu, Japonlara göre üç kat daha fazla insana sahipti ve uçakların yanı sıra kara tabanlı silahlar ve zırhlarda 2-1 avantaja sahipti. Japonlar bunun çok iyi farkındaydı, ancak 1905 Rus-Japon Savaşı’nı kaybeden Ruslara karşı öylesine küçümsemeleri oldu ki, Rusları cezalandırma ve daha fazla tecavüzden caydırma planlarını sürdürdüler.
Japonlar, Sovyet gücüne dair indirimli raporlar. “1937 yılında Ordu İstihbarat Bürosu şefi olacak Tümgeneral Honma Masaharu, ordu liderlerinin Stalinist tasfiyeler çok yakın Rus ordusunu itti ettiğini Japon basına yaptığı ‘dağılma ve yıkım,’” yazıyor Alvin Coox çalışmalarında, savaş kitabı.
Bu tartışmanın zayıflığı, Mayıs 1939’da Sovyet-Moğol birliklerini takip eden 200 kişilik bir Japon müfrezesinin Japonları tamamen yok eden başka ve daha üstün bir Rus gücüyle karşılaşmasıyla hemen ortaya çıktı. Bununla birlikte, yenilgiyi manevi olarak kabul edilemez hisseden Japonlar ikiye katlandı ve bu engellendiğinde ikiye katlandı. Ağustos ayına gelindiğinde, tırmanma tahmini olarak toplam 100.000 asker, 600 tank ve 1000’den fazla uçak içeriyordu ve savaş, durumu en başından beri izleyen Stalin’in yönettiği büyük bir satranç oyunu haline geldi. Sovyetler bazı tersliklerle karşılaştığında, Stalin General Gyorgi Zhukov’u kesin kazançlar elde etmesi için gönderdi.
Japonların kazançlı bölgeleri olan Kore, Mançurya ve giderek artan bir şekilde Çin arasında bir tampon devlet oluşturmak istemeleri için sağlam nedenleri vardı. Ancak yüksek askeri komuta, Rusları geri püskürtmek için ne kadar zaman ve kaynak harcanacağı konusunda bölünmüştü. Bir göre 1956 ABD Ordusu analizi çatışma, “Japon Hükümeti ilişkisi yerelleştirilmesine istenen, ancak durum şimdi başarısı ile sevinçli Kwantung Amy ‘tek taraflı ve meydan okuyan’ eylem tarafından ağırlaştırılmış edildiği ortaya çıktı. Tokyo, Ordu Çin’de bağlıyken büyük çaplı oyalanmalar yaşanmayacağından endişeliydi. “
Ancak Moğolistan’daki olaylar ilerledikçe Tokyo’nun fazla seçeneği kalmadı. Eylül ayına gelindiğinde, Ruslar Kwantung Ordusu’na o kadar hakim olmuşlardı ki, devam etmek boşunaydı. Japonya barış için dava açtı ve Ruslar kabul etti. Rusya kumar oynadı ve kazandı.
Savaştan Sonra
Her iki tarafa da bir bedeli vardı. Japon ordusu 17.000 kişinin öldüğünü ve yaralandığını ve Rusların ve Moğolların yaklaşık olarak aynı olduğunu iddia etti, ancak her iki taraftaki kayıplar muhtemelen bu rakamların en az iki katıydı. Ayrıca Ruslar, Japonların neredeyse iki katı kadar uçak ve zırh kaybetti, ancak Rusya bunların hızla değiştirilebileceği noktaya geldi.
Nomonhan, I.Dünya Savaşı’nın sonundan bu yana en büyük kara savaşıydı.Ama sonunda, kayıp sayısı önemli bir faktör değildi – iki cepheli bir savaş olmayacağından emin olmak için Rusya’nın ne gerekiyorsa harcama isteğiydi. Başarılı olduğu düşünüldüğünde, maliyet sadece katlanılabilir değil, düpedüz düşüktü. Japonları mat etmenin ve Almanları korkutmanın yanı sıra, Zhukov’un çarpıcı zaferi, büyük ordularıyla Mihver tarafında savaşa girmeyi düşünen Türkleri de uyarmış olabilir.
Sovyetler için galibiyet, ülkenin hayatta kalması için kritik öneme sahipti: İki yıl sonra, Naziler herhangi bir uyarı yapmadan Rusya’yı işgal ettiğinde, Sovyetler yalnızca Japon tehdidini ortadan kaldırmakla kalmamış, aynı zamanda oldukça eğitimli, kışa hazır ve savaşa hazır bir kuvvete sahipti. Sibirya’da batıya, Alman ön cephelerine geçebildiklerini söyledi. Bunun, 1941-42 kışında Moskova’nın savunmasında kritik olduğu ortaya çıktı: Zhukov’un birlikleri kışa hazırdı ve işgalci Almanlar değildi. Naziler Moskova’yı hiçbir zaman, erken bir dönüm noktası ve kesinlikle Rus moralinin temel bir bileşeni olarak görmediler. Kısa süre sonra Zhukov, Kızıl Ordu Genelkurmay Başkanı oldu.
Nomonhan’dan sonra Japonya, II.Dünya Savaşı’nın sonuçları üzerinde derin sonuçları olan aşağılayıcı bir anlaşmayı kabul etti. Japonya tarihsel olarak Doğu Sibirya’yı gözlerken, ordu içindeki bir hizip, Doğu Sibirya’nın topraklarını ve kaynaklarını hedefleyen bir Strike North politikasını zorladı. Bu umut Moğol otlaklarında korkunç bir şekilde sona erdiğinde, diğer fraksiyon, Strike South grubu liderliği üstlendi. Hedef daha sonra Güneydoğu Asya’yı ve özellikle 1941 Amerikan ambargosundan sonra Endonezya petrol sahalarını ele geçirmek oldu.
Ancak bunu yapmak, bölgedeki İngiliz, Hollandalı ve Amerikan sömürge güçlerine karşı çıkmak anlamına geliyordu. En güçlü Pasifik sömürge güçleri – tedarik üslerine Avrupalılardan daha yakın olan – Amerikalılar olduğu için, Amerikan stratejik güçlerinin etkisiz hale getirilmesi gerekiyordu. Sonuç, Pearl Harbor’a riskli saldırı ve Amerikalılarla feci hava, deniz ve amfibi savaşın başlamasıydı. Denilebilir ki, tüm Pasifik Savaşı’nın kaderini, Zhukov’un, Japon kuvvetlerini Nomonhan’da sersemletmesi tarafından şekillendiğini söyleyebilirsiniz.
Bugün büyük imparatorluklar – Rusya, Japonya, Amerika Birleşik Devletleri ve hepsinden önemlisi Çin – Kuzeydoğu Asya’nın zenginlikleri için bir kez daha yarışıyor. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki birçok kişi için, bu çatışma en iyi ihtimalle kafa karıştırıcı ve en kötü ihtimalle anlaşılmaz. Haberleri takip edenler bile ABD merkezli olma eğilimindedir ve şu gibi sorulara odaklanır: Kuzey Kore ABD’ye saldıracak mı? Ancak Doğu Asya’da olup bitenler, o anki krizin anlık görüntüsü değil. Aksine, on sekizinci yüzyılın başlarında başlayan uzun soluklu bir filmin sekansıdır.
Nomonhan Olayına aşinalık, Kuzeydoğu Asya için verilen mücadelenin karmaşıklığını anında ortaya çıkarmayacak. Ama başlamak için büyüleyici bir yer.
Kaynak:https://fpif.org/