Pandeminin yeni dalgası nedeniyle yeni önlemlerin ve kapanma koşullarının dayatılması olasıdır. Bu yazı daha erken bir tarihte kaleme alınmışsada halen güncel önemi ve yararı gözetilerek yayında yer verilmiştir.Toplum sağlığı ve salgınla olduğu kadar salgını sömürü ve silah haline getiren egemen sisteme karşı kaleme alınmış çeşitli muhalif kalemlerin ve tıp insanlarının yazılarına peyderpey yer vereceğiz.
Devrimci demokrasi
***
Yazar: Canan Coşkan & Diyar Saraçoğlu
Yeni Koronavirüs (Covid-19) salgını karşısında önlem almak için fiziksel mesafelenmeyle birlikte sosyal dayanışmayı da arttırmaya çalıştığımız bugünlerde apartmandaki dairemizden başlayarak karşılıklı özene ve sorumluluğa dayalı öz-örgütlü salgın önlem ve başa çıkma dinamikleri kurabilir miyiz, bunun koşulları nelerdir için bolca tartıştık, yazıştık. Aklımıza gelenleri üç temel başlıkta sıraladık: Her evi güçlendirme, mevcut ilişki ağını etkinleştirme, dayanışma ağı kurma. Bu çerçevede aşağıya not ettiklerimizi geliştirilebilir bir başlangıç taslağı olarak görüyoruz.*
1) Her Evi Güçlendirme
– Evdeki ihtiyaçlar için önem listesi çıkarma
Evde uzun süre geçirmeniz gerekebileceğini göz önünde bulundurarak temel ihtiyaçlarınızın ve bu ihtiyaçlara erişememe durumunda neler yapabileceğinizin bir listesini çıkarın.
Örn. Elektrik, su, ısınma (doğalgaz), ocak için tüp vb. aklımıza ilk gelen temel ihtiyaçlar arasında yer alır. Şu gibi sorulara vereceğiniz yanıtlar size oldukça yardımcı olacaktır:
- Olası bir su kesintisinde ne yapabilirsiniz? Suyu nereden tedarik edebilirsiniz?
- Ocak için kullandığınız tüpü en son ne zaman değiştirdiniz, tüpün bitmesi durumunda yenisini temin etme imkanınız var mı?
- Elektrik kesilmesi durumunda evinizde nelerde aksama yaşanır? Powerbank gibi cep telefonunuzu şarj etmeye yarayan cihazlara sahip misiniz?
- vb…
– Koronavirüse karşı korunma
Alışveriş veya başka zorunlu dışarı çıkmalarınızdaki temaslar veya sonrası için ihtiyaç olduğu takdirde kullanılabilecek sabun, eldiven, maske, kolonya vb. ürünleriniz var mı?
Yapılan son araştırmalar maske kullanımının salgının yayılmasının önüne geçmekte özellikle faydalı olduğunu ortaya koydu. Gelişkin maskeler (n95, ffp2) ve daha basit maskeler için herhangi bir kamusal desteğin olmadığı göz önünde bulundurulursa kendi maskenizi yapmayı düşünebilirsiniz. Bunun için şu videoya bakabilirsiniz:
TTB’nin bez maske yapımı ve kullanımı için hazırladığı pratik bilgileri de inceleyebilirsiniz ->
Not: Maske ve eldiven kullanımı sizi ve eğer hastaysanız temas kurduğunuz insanları yüzde yüz korumaz. Diğer önlemleri almaktan da vazgeçmeyin 😉
Not-2: Bu ürünlerin hangi durumlarda, nasıl kullanılacağına dair teyitli, güvenilir kaynakların hazırladıkları kılavuzları dikkate alınız.
– Temel sağlık ürünleri
Evinizde ateş ölçer, ağrı kesici, yara bandı, ilkyardım kiti, kronik rahatsızlığı olanlar için ilaçlar vb. var mı?
– Temel gıda ve hijyen ürünleri
Yağ, salça, bulgur, bakliyat, makarna vb. gibi temel gıda ürünleri ile sabun, deterjan, tuvalet kağıdı vb. hijyen ürünlerine sahip misiniz? Sahipseniz bu ürünlerle kaç gün idare edebilirsiniz?
– Egzersiz ve spor
Evde uzun süre kalmanız gerekebileceğinden evde egzersiz veya spor yapmanız gerekir. Sürekli oturma durumlarını da göz önünde bulundurarak sırt ve bel egzersizleri yapmanızda fayda vardır.
– Psikolojik sağlık
Hem salgına yönelik eksik/belirsiz bilgi akışı hem de fiziksel mesafelenme ve karantina pratikleri sebebiyle psikolojik sağlığa da dikkat etmek gerekiyor. Özellikle endişe ve kaygı bağışıklık sistemini güçsüz bırakabileceğinden güvenilir bilgi kaynaklarını rahatsız hissetmeyeceğiniz sıklıkta takip etmek, evde kontrol edebileceğiniz işlere odaklanmak, egzersiz yapmak ve karşılıklı yardımlaşma dinamikleriyle düşünce akışınızı beslemek psikolojik sağlığı devam ettirmenize yardımcı olabilir. Daha fazla bilgi için:
http://www.hekimlik.org/koronavirus/covid-19-ve-ruh-sag
– Evde ilişkiler
Aynı evde yaşayan birden fazla kişinin sürekli evde olması ev içi ilişkilere de etki edebilir. Herkesin zaman zaman özel alana ihtiyacı vardır, ev halkının yalnız kalmak istediği anda çekilebileceği sakin köşeler yaratabiliyor musunuz? Evde iş bölümünü hakkaniyetli ve eşitlikçi sağlamak için görev üstlenmesi ve dağılımı yapabiliyor musunuz? Erkil ilişkiler ev içinde yeniden üretilebilir; fiziksel, sosyal veya psikolojik baskı mekanizmalarına karşı önlem alabiliyor musunuz? Şiddet karşısında yardım isteyebileceğiniz temas kişilerinizi belirlediniz ve bilgilendirdiniz mi?
Pencerenizden başınızı uzatıp sokağı izlemek, dinlemek karnı aç olan kedi veya köpekleri fark etmenize yardımcı olur. Evin ihtiyaçlarını planlarken onları da unutmayın, onlara yemek ve su vermeyi de planlarınıza dahil edebilirsiniz.
2) Mevcut İlişki Ağını Etkinleştirme
– Yakın çevre ve iletişim yöntemi belirleme
Kendinizi merkeze alarak, acil durumda iletişim kurabileceğiniz, yakın mesafede (örn. bir km yarıçapına sahip bir alan) karşılıklı güveninizin olduğu insanların listesini yapmalısınız. Bu kişilerle teyitleşerek onların listesinde de yer alabilirsiniz. Evde tükettiğiniz herhangi bir ürünün bitmesi ya da acil bir durumla karşılaşmanız halinde ilk olarak bu yakın çevreye ulaşabilmelisiniz. Aynı şekilde, sağlık durumunuz el verdiği durumda bu çevreden kişiler de ihtiyaçları halinde size erişebilmeli.
Yakın çevrenize erişebilmek için önceden güvenilir ve hızlı kanal oluşturmakta fayda var. Bu kanal bir Signal grubu (hiç olmadı bir WhatsApp grubu) olabilir.
Video konferans ya da sesli/görüntülü görüşme yapacaksanız özgür ve açık kaynak kodlu bir yazılım olan Jitsi‘yi tercih edebilirsiniz.
– Sağlıklı bir bilgi akışı sağlama
Sağlıklı bir dış-iç ilişkisi kurmanız lazım. Birçoğumuza farklı kaynaklardan çok sayıda enformasyon akışı oluyor. Bu akışlar içerisinden TTB, Klimik Derneği gibi kurumlardan gelen güvenilir ve doğrulanmış bilgileri öncelemeliyiz. Sağlıklı bilgi akışı yakın çevremizle kuracağımız ağın bilgilendirilmesi açısından da önemlidir.
– Diğer ağlarla iletişim
Mevcut ilişki ağı, dayanışma ağından farklı olabilir. Tanıdık insanlardan oluştuğundan işleyiş kendi içinde daha kolay kurulabilir. Bununla birlikte “dış dünya”dan, örneğin mahalle dinamiklerinden kopuk olabilir. Kaynaklara ve yeterliliklere göre bu ilişki ağınızı dayanışma ağını kurmak için bir merkez olarak görebilir veya kurulmakta olan bir dayanışma ağına eklemlemek isteyebilirsiniz. Bunu yaparken iç dinamikler ile dış dinamiklar arasında farklılık olabileceğini ve mevcut ilişki ağında geçerli kuralların dayanışma ağında işlemeyebileceğini, yeni ilkeler belirlenmesi gerekebileceğini göz önünde bulundurabilirsiniz.
Diğer ağlarla iletişime geçmek için yerellerden veya sosyal medyadaki güvenilir kurumlardan/kanallardan yapılan çağrıları takip edebilirsiniz. Farklı ağlarla ilişkilenmiş bir ağlar zinciri (ağlar ağı) hem bilgilenme hem de kaynak temini açısından çok önemlidir.
3) Dayanışma Ağı Kurma
– Mahallede karşılıklı güven örme?
Son dönemde karşılıklı yardıma dayalı dayanışma ağları dünyanın farklı yerlerinde etkinleşiyor. Bu ağların büyük bir çoğunluğu mevcut toplumsal mücadele (örneğin, ceza sistemine karşı örgütlenmiş siyahlar, kentte gündelik yaşamda hakları çoğunlukla düşünülmeyen engelli gruplar) pratiklerini benimsemiş gruplarca işlerlik kazanıyor ve her birinin kendine özgü işleyişi bulunuyor. Sizin de bulunduğunuz yerde benzer toplumsal mücadelelere dahil olan gruplar olsa da olmasa da dayanışma ağı kurmak mümkün olabilir. Olağan şartlarda sürekli iletişim halinde olmadığınız fakat sizinle aynı mahallede yaşadıklarını bildiğiniz insanlarla fiziksel mesafeyi koruyarak iletişime geçmeye çalışmak (balkon/pencere muhabbeti; kapıya not bırakma vb.) ve en başta gündelik diyalog hattını kurmak ihtiyaç halinde karşılıklı yardımlaşma ihtimalini besleyebilir. Aynı zamanda tahakküme, ayrımcılığa ve eşitsizliğe karşı temel ilkelerin en baştan açık edilmesi, dayanışma ağının sosyopolitik duruşuna yönelik şeffaflık kazandırabilir.
– Mahallede yaşayanlar için (özellikle 60+ yaş grubu ve bağışıklık sistemi rahatsızlıkları bulunanlar için) ihtiyaç ve tedarik zincirlerinin kurulması
Mahalle sakinlerinden ihtiyaç halinde kimlere erişmek isteyeceklerine dair iletişim ve yardım türlerini de belirten bir yardım haritası çizmelerini sağlamak, ihtiyaç ve tedarik zincirlerinin daha kolay uygulanmasına yardımcı olabilir. Bu esnada ihtiyaç ve tedarik zincirlerinde karşılıklı yardımlaşma pratiklerinin sosyal ve kültürel örüntülerini de göz ardı etmeden (örneğin ilişkisel husumetler, yüklenen duygusal sorumluluklar veya yardım eden/yardım isteyen tarafından yardımın istismarı) dayanışma dinamiğinin tükenmeden devam etmesini sağlayabilirsiniz. İhtiyaçlara göre tedarik görevlileri ve araçlarını belirleyerek planlamak da bu zincirlerin uzun süreli devamlılığı açısından iyi olacaktır.
– Hijyen pratiklerinin yaygınlaştırılması
Başta karşılıklı yardım ağlarında görev alacaklar olmak üzere mahalle sakinlerinin hem kişisel hem de kişilerarası hijyen pratiklerinin nasıl uygulanabileceğine yönelik bilgiler hazırlanması salgın sırasında dayanışma pratiklerinin daha güvenle devamını sağlayacaktır.
– Kaynak koordinasyonu
Karşılıklı yardımlaşma fiziksel, sosyal ve psikolojik kaynaklar gerektiriyor. Fiziksel kaynaklar için, özellikle geçim şiddetine maruz kalan işçi ve işsiz mahalle sakinleriyle karşılıklı yardımlaşma hattı yaratmadan önce mahallenizdeki yerel yöneticiler ve işletmecilerden somut destek isteyebilir, müşterekleştirme ve imece yöntemlerini canlandırabilirsiniz. Gıda ve hijyen malzemelerine yönelik ihtiyacın karşılanmasında yerel yönetimler ve yerel işletmeciler sorumluluk alabilir. Mevcut iletişim ağlarındaki gruplara kıyasla dayanışma ağları daha geniş olabileceğinden yatay örgütlenme dinamiklerine uygun moderatörlük rol ve görevleri dönüşümlü olarak belirlenebilir. Dayanışma ağı, temelde yardıma değil karşılıklı yardımlaşmaya dayalı olduğundan ihtiyacına yanıt verdiğiniz mahalle sakininin de dayanışma ağına yardımı olabileceğini hatırlayın. Kısıtlı kaynaklarla hareket edildiğinden, hepinizin her tür (fiziksel, maddi, sosyal, psikolojik) yardıma ihtiyacı olabilir. Yani dayanışma ağına herkes yapabilecekleri ölçüsünde dahil olabilir; burada önemli olan herkesin yapabilirliklerini bilmesi ve ne kadar küçük görünse de bunları açıkça belirtmesidir.
***
Yukarıda sıraladıklarımız haricinde halihazırda bir örgütlülüğe (dernek, kooperatif vb.) ve güce sahip olunan mahalleler için ek şeyler de düşünülebilir:
– Mahallenin istatistiksel bilgilerinin çıkarılması ve kaynak planlaması
Mahallede kaç kişi yaşıyor, yaşayanların yaş, cinsiyet durumu bilgilerini belirleme ve böylelikle mevcut kaynaklar (gıda, hijyen, ilaç vb.) ile ihtiyaç halinde gerekecekleri listeleme.
– Mahalleye giriş çıkışları kontrol etme
Hem yaya hem de araçların mahalleye girişlerinin kontrol edilmesi yoluyla, hastalığın dışarıdan mahalleye taşınması engellenebilir. Aynı şekilde olası bir vakada dışarıyla temaslar da sınırlandırılabilir.
– Tedarik araçlarını ayarlama
Mahallede yaşayanların ihtiyaçları için tedarik araçları ayarlanabilir. Bu araçlar hem mahalle içinde hem de dışarıyla mahalle arasında ihtiyaç ürünlerini taşıyabilirler.
***
Teyitli, güvenilir bilgi kaynakları:
– Türk Tabipleri Birliği Twitter hesabı
– TTB Koronavirüs Bilgilendirme Sayfası
– Klimik Derneği Twitter hesabı
* Hazırladığımız bu metin her türlü öneriye ve eleştiriye açık. Bize gorunmez@riseup.net e-posta adresi üzerinden ulaşabilirsiniz.