1917’de Rusya’da emperyalizm günlük hayatta somut bir güçtü. Askere alınmak ve gönderilmek, cephe için tahıl talep etmek, savaş imalatının talepleri ve disiplini için yoğunlaştırılmış bir iş bulmak – bunlar popüler sınıflardakiler için Büyük Savaş’ın deneyimleriydi ve bu deneyimleri emperyalizm sorununa ifade etmek Bolşeviklerin siyasi zekasıydı. Nitekim, Lenin ve partinin geri kalanı tarafından 1917 boyunca benimsenen kilit siyasi pozisyonlar, savaşın emperyalist karakterine bakış açılarına ve buna karşı olan taşınmaz muhalefetlerine göre çeşitli derecelerde dayanıyordu. Bu nedenle, geçici hükümet ve katılımcıları değil, Sovyetler çifte güç durumunda meşruiyetini sürdürebilirdi. Bu, Temmuz Günlerinde, Kornilov Olayı sırasında ve son olarak Ekim ayında, zaman zaman belirleyici olan bolşevik asker örgütlenme vurgusunu oluşturdu. Ve 1914’te Lenin’in 1905 Rus Devrimi ile ondan önceki Rus-Japon Savaşı arasındaki bağlantıyı anladığı şüphesiz kriz kokusu almış olması tesadüf değildi.
Avrupa’nın başka yerlerinde, elbette, birinci Dünya Savaşı belli, gerçek, bir tür milliyetçiliğin sınırlarını çoktan ortaya çıkardı. .1 Komünist devrim Marx ve Engels tarafından bir dünya fenomeni, proletaryanın ise evrensel bir sınıf olduğu anlaşılmışken, proletaryanın kendisi de ulus tarafından oyulmuş ve üretilen tarihlere ayna tılsımlıydı. Batı Avrupa’daki ulusal kapitalist sınıflar ve siyasi stratejilerini ulus devlet düzeyinde oturtma. Birinci ve İkinci Enternasyonaller bu çeşitli ulusal proleter partileri koordine etmenin yollarıydı, ancak bir dünya siyasi projesi ile sözde öznesinin bilinçli olarak ulusal karakteri arasındaki gerginlik devam edecekti. Bu, José Aricó’nun yazdığı gibi şunları yapmaya yol açtı:
resmi bir enternasyonalizm ile fiili gündelik milliyetçilik arasındaki sosyalist harekette daha da derin bir ihlal. Böylece, proletaryanın “evrenselliği” her zaman bilinçli olsun ya da çalışmasın, işçi kitlelerinin devrimci enerjilerinin en yoğun olduğu belirli “ulusal” merkezleri görmeye çevrildi. sınıfın evrensel niteliklerinin evi olarak: önce İngiltere’de, sonra Fransa’da, ondan sonra Almanya’da ve son olarak Rusya’da.2
Marx’ın kendisi, özellikle İrlanda’nın İngiltere ile sömürgeci ilişkisinin analizlerini ve bu ilişkinin her iki yerde de sınıf mücadelesi üzerindeki etkilerini çizerek, Hegelci bir tarih felsefesinin kalıntılarını taşıyan ulusal ve evrensel arasındaki ilişkiyi düşünme biçimini giderek daha fazla sorgulayacaktı.3 Bununla birlikte, 1914’e gelindiğinde, İkinci Enternasyonal’de eleştirel olmayan pratik bir milliyetçiliğin baskınlığı, emperyalist şiddete yönelik sosyal-demokratik desteğin kapsamlı bir şekilde rasyonelleştirilmesine yol açtı, buna göre kapitalist devletler, sözde tarihsel önemleri nedeniyle savunulacaklardı. tarihsel olarak ilerici sınıf mücadelesi adına: Almanya’daki savaşa destek, Çarlığın gerici gücüne karşı bir mücadele, Fransa’nın Alman feodalizminin geri adımına karşı bir “Cumhuriyetin Savunması!” olarak Almanya’ya karşı çıkması vb.
Rusya sonunda proleter devrimin evrensel olasılığını gösteren bireysel bir vaka olarak düşünülseydi, bu hiçbir şekilde 1917’den önce veya sırasında böyle değildi. İronik bir şekilde, Rus devrimcilerin bile ülkelerini “geri kalmış” olarak anlamaları, potansiyel devrimci zaferlerini miyopça görme hatasını, tüm insanlığı özgür kılacak epochal dünya-tarihsel bir gerekliliğin yerine getirilmesi olarak görmelerini engellemiş olabilir. Aksine, milliyete yatırım yapılmaması, Lenin’in proletaryanın rakip güçler arasında taraf tutmak için hiçbir nedeni olmadığı stratejik bir emperyalizm anlayışı geliştirme yeteneğinin temelini oluşturuyordu. Lenin, emperyalizmi, devletlerin ulusal tekel kapitalistlerine o kadar bağımlı hale geldiği ve sermaye ihracatı için yeni pazarlar, kaynaklar ve siteler için mücadelenin bir parçası olarak doğrudan savaş açacakları sermayenin yoğunlaşmasından ve merkezileşmesinden kaynaklanan bir çatışma olarak teorileştirdi. Böylece, Büyük Savaş bir fırsat sundu: intrakapilist çatışma, proleter tarafların “emperyalist savaşı iç savaşa” dönüştürmelerini sağlayacak kriz türlerini yaratacaktı. Başka bir deyişle, emperyalizmin çeşitli ulusal sınıf mücadelelerinin arazisi üzerindeki etkileri ve bu mücadelelerin tüm uluslarda yoğunlaşmasıyla anlaşılması gerekiyordu; işçi sınıfları, sadece sermaye için olabilecek bir savaşı desteklemektense, kendi egemen sınıflarının yenilgisini neşelendirmek için, işçiler ve köylüler kanlı değirmen için en grist olarak desteklemekten daha iyisini yapacaklardı. Nitekim, Şubat Devrimi’nin başarısından ve Bolşeviklerin vazgeçilmez siyasi yararından sonra bile, Lenin bu çizgiyi tutacaktı, “Devrimci defenksizme en ufak bir taviz sosyalizme ihanettir , enternasyonalizmintamamen feragatidir. , hangi ince ifadelere ve ‘pratik’ hususlara göre gerekçeli olursa olsun.”4
Büyük Savaş sırasında, kapitalizmin emperyalist karakterine belirgin tepkiler olarak iki enternasyonalizm eğilimi, işçi hareketi içinde kendilerini netleştirecekti: birincisi, milliyetçi temelleri paradoksal olarak emperyalist savaşla suç ortaklığı yaratan milliyetçilikler arası ve ikincisi, Michael Hardt ve Toni Negri’nin “antinasyonalist” enternasyonalizm dedikleri şey, buna göre
enternasyonalizm, ulus devletlerin kapitalist sömürünün kilit ajanları olduğunu ve çokluğun anlamsız savaşlarını vermek için sürekli olarak hazırlandığını – kısacası ulus devletin çelişkileri bastırılamayan ve yüceltilemeyecek, sadece yok edilebilen siyasi bir biçim olduğunu kabul eden aktif bir kitle öznesinin iradesiydi. Uluslararası dayanışma gerçekten ulus devletin yok edilmesi ve yeni bir küresel topluluğun inşası için bir projeydi.5
Bu ikinci görüşte, emperyalizme karşı bir enternasyonalizm, uluslar zinciri olarak biçimini yansıtmanın ötesine geçmelidir; bu, sınıf mücadelesinin, siyasi krizin ve uluslararası çekişmelerin çelişkili fenomenlerinin 20. Bolşevikler, emperyalizmi kapitalizm tout mahkemesindenfarklı ama ayrılmaz bir olgu olarak tanıyarak,konjonktürdeki sınıfsal güçlerin ilişkisi üzerindeki gerçek etkilerini dikkate alabilir ve çok az kişinin almak istediği savaş karşıtı bir siyasi pozisyon geliştirebilirdi.
Bu iki enternasyonalizm anlayışı ile emperyalizm sorunu arasındaki dövülebilir ilişki yüzyılın geri kalanında tekrar tekrar devreye girecekti. Ama merakla, bize bugünümüzü veren bu aradaki zamanın etkisi emperyalizm ve enternasyonalizm kavramlarını opak hale getirmek olmuştur. Bu, emperyalizmin kendisinin dünya işçileri için yok olduğu demek değildir; her gün insansız hava aracı saldırıları veya askeri işgalle karşı karşıya kalanlar, hükümetlerinin egemen borçlarının veya dış yaptırımlarının ağırlığı altında ezilenler, sürekli olarak savaşlarına çekilen askerler ve sınırlardan geçmek veya alıkonulmak için hayatı riske atanlar, diğerlerinin yanı sıra, emperyalizmin varlığını kesinlikle yaşıyorlar. Ancak bu varlığın özgüllüğünü yeniden kavramsallaştırmak ve ayrıca stratejik ve enternasyonalist bir yanıt vermek, tüm bu deneyimlerde neyin iş başında olduğunu birlikte düşünmek anlamına gelir. Emperyalizm bugün herhangi bir fenomene (hatta bir Dünya Savaşı ölçeğinde büyük bir fenomene) karşı geri alınamazsa, bunun nedeni aynı anda hem her yerde hem de dağılmış olarak görünmesidir. O zaman bugün emperyalizmi güçlendiren ve tanımlamayı zorlaştırmış olan tarihin hesabını nasıl verebiliriz?
Soğuk Savaş sonrası dönem, egemenlik ve sosyal gücün eski yapılandırmalarının parçalanması arasında bile, yeni siyasi ve ekonomik özneleme modlarını analitik olarak ayırt etmek ve merkeze almak için bir dizi girişim üretmiştir. Bazıları diğerlerinden daha hırslı olan bir dizi tarihsel çalışma, emperyalizmin canlı ve iyi olduğunu belirtmiştir, bu çalışmalar kesin karakterini, nedenlerini ve etkilerini açıklığa kavuşturmaya çalışırken farklılık gösterir.6 Mevcut amaçlarımız için, hem emperyalizmin bugünkü yerini hem de komünist pratikte her türlü antiemperyalist bakış açısını anlamak için birkaç tökezleme bloğu ayrıştırabiliriz.
Birincisi, yukarıda işaret edildiği gibi, ulus devletin “postkolonyal kapitalizm altında devam eden ilgisidir.” veya “kapitalist küreselleşme”, çok yönlü olarak yeniden derlenmiş olsa da.7 Günümüzde çağdaş kapitalist birikime ve para kazanmaya damgasını vuran düzensiz coğrafyalar, katmanlı zamansallıklar ve çoklu emek rejimleri kesinlikle uluslararası düzeni dönüştürmüştür; ancak birçok devletin rolü ve kapsamı kapitalist üretim ve üremenin temposuna ve gereksinimlerine uyacak şekilde yeniden yazıldı ve senkronize edildi. Sömürge karşıtı veya yerli hareketlerden devlet kurma süreçlerine geçiş ve küresel karşı devrimin ortasında, Afrika, Asya ve Latin Amerika’nın büyük bir kısmında dünya pazarı entegrasyonu, önceki anti-emperyalizm takımyıldızlarının zorluklarını ve ulus formuna olan güvenlerini göstermiştir.8 Tabii ki, bu hareketlerin çoğu anti-emperyalizmin siyaseti hakkında temel içgörüler sağladı ve çoğu ulusal kurtuluşu sadece uluslararası komünist devrime konjonktürel bir basamak olarak arayan unsurlar içeriyordu. Ancak, önemli çatışmalar, krizler ve şiddet olmadan değil, birçok postkolonyal veya gelişmekte olan devlet kapitalist bloğun ekonomik anlaşmalarına ve siyasi oluşumlarına dahil edildikçe, Güney-Güney işbirliğinin radikal hayalleri karardı.9 Tabii ki, bu tür bir kuruluş Friedmanite kuruntusunun “düz dünyasından” daha alacalı. ABD’nin hedef alma teknolojileri dizisi – İran ve Zimbabve’ye yönelik yaptırımlar, Küba’ya ambargo, Filipinler, Türkiye, Lübnan ve Filistin’deki gruplar için terör listeleri ve düpedüz saldırganlık – bizi kapitalist yönetim biçimlerinin özelliklerinin modern emperyalizmin ve sömürgeciliğin parçalanmış tarihi boyunca nasıl izlenebileceğini incelemeye davet ediyor.
Etkili bir proleter enternasyonalizmi yeniden etkinleştirme zorluğu, bir dizi örgütsel ve ideolojik kisveye bürünen sağ milliyetçiliklerin agresif yükselişi ile daha da acil hale getirilir. Bu sağa kaymanın açıklaştırılmış ideolojik biçimi, egemenliğin toprak mantıklarının algılanan erozyonuna ve etno-ulusal toplumun melezleşmesine tepkiler olarak kısıtlayıcı göç ve ticaret politikaları etrafında dönen Kuzey’de cesaretlenmiş bir “sahiplenici milliyetçilik”tir.10 Bunlara karşı uzun süreli savaşlar nativist dürtüler – özellikle Avrupa ve ABD’deki sosyal demokrat veya sol-liberal partilere sızarken – göç ve emperyalizm arasındaki bağlantıyı pekiştirmek zorunda kalacaktır, birincisi birçok yönden ikincisinin reflüsünün bir araya gelen. Burada, komünist siyaset için göçmen strug gles’inzengin mirasını ve gerçekliğinive hareketlilik, kontrol ve mülksüzleştirme sorularının artık emperyalist dinamiklerin özünde nasıl olduğunu merkeze alabiliriz. Göçün siyasi ve sosyal, gayri resmi ve resmi alanları soruşturmaiçin açık bir alan olmaya devametmektedir. Etienne Balibar’ın 40 yılı aşkın bir süre önce belirttiği gibi, “göçün nedenleri ve etkileri hakkında somut bilgi, emperyalizmin anlaşılmasına yönelik iki yönlü bir yol gösterici ipliktir”, “enternasyonalizm, her zamankinden daha fazla, işçilerin kurtuluşu için mücadelelerin koşulu.”11 Bu, anti-emperyalizmin taktik repertuarını ve stratejik ufuklarını yeniden gözden geçirmenin pratik gerekliliğini gündeme getirmektedir. Orta Doğu’da insan refahına karşı bir savaş ve evde Müslümanlara karşı bir savaş için bir övgü olan yaklaşık yirmi yıllık “Terörle Savaş”, özellikle de daha sığ bir iç hegemonyanın ortasında, abd şiddetinin yerdeki ABD botlarından başka biçimler alması nedeniyle, “canavarın karnında” savaş karşıtı ve anti-militarist aktivizm için zor bir nüve olduğunu kanıtladı. 2005’te Irak’ın işgaline karşı düzenlenen ve önemli ölçüde taban seferberliğine yol açan büyük gösterilerin ardından savaş karşıtı hareketin solması ya da yok edilmesi, üzerinde düşün edilmesi gereken kritik bir bölüm. İnsanlı ve insansız hava bombardımanının her yerde bulunması, isyan karşıtı operasyonların dağınık ve çoğu zaman gizlenmiş doğası, ABD vekillerinin çoğalması ve yoğun finansal bağlar, emperyalizmin belki de en görünür tezahürü olan ABD imparatorluğunun askeri çatışmalarını asimetrik ama sürekli bir varlık hale getirdi. Buna karşı sürdürülen her türlü mücadele birkaç cephede koordine edilmelidir. Son kitlesel protesto deneyimleri, güçlü bir savaş karşıtı hareketin, eğer yeniden ortaya çıkmak için, bunu değiştirilmiş bir şekilde ve toplumdaki diğer isyancı güçlerle yakın bir ilişki içinde, seçici ve stratejik erişimlerinin bir uzantısı olarak yapacağını göstermektedir. Militarize sınır güvenliğine ve baskıcı göç politikalarına karşı yüksek düzeyde örgütlü direniş, Standing Rock ve diğer yerlerdeki çevreci/çıkar karşıtı kampanyalar ve Uluslararası Kadın Grevi girişimleriyle güçlendirilen yeni koalisyonlar ve aktivist milieuslar (Latin Amerika’nın yeni bir feministenternasyonalçağrısıyla yankılanan) ” popüler biranti-emperyalizm“inşa etme potansiyelini gösteriyor,yerleşmiş toplumsal mücadelelerden, yarışma alanlarını birbirine bağlıyorneo-sömürgeci ve imparatorluk sınırları. Bunun, önde gelen ekonomik ve finansal organlarla doğrudan karşı karşıya gelen zirve atlamalı demoların militanlığında veya Dünya Sosyal Forumlarında yer alan sivil toplum kuruluşlarının paralel kurum kurma ve ulusötesi ağ oluşturmasında örneklendirilen alter-küreselleşme hareketlerinin amaçlarını ve hedeflerini nasıl değiştirdiği görülebilir.12 Sınır ötesi koordinasyon ve dayanışma sorularına daha yeterli bir yaklaşım,olitik örgütlenme, çevirinin maddi uygulamalarına bağlıdır ve yerelleştirilmiş kaygıların bile genellikle küresel işgücünün ortaklıklarını ve bölünmelerini içerdiğini kabul eder.13 Ücret kazanan proletaryanın, Göran Therborn’un “plebeian strata” veya “popüler sınıflar” olarak adlandırdığı daha çeşitli sosyal ittifaklara ve derneklere yol verdiği sınıf mücadelesinin mutasyonları, antiemperyalist seferberliğin neye benzeyebileceğine dair bakışlar sunmuştur: yeni stratejiler dengesiz bir araziye uzanırken bozulma, kombinasyon ve düşmanlık.14
Bugün emperyalizm kavramını ve sorusunu yeniden oturtmak gerekiyor. Emperyalizmin işçi sınıfının herhangi bir yerel eklemlenmesi üzerindeki etkilerini kavramadan hiçbir devrimin, hatta ulusal bir devrimin mümkün olmadığını fark ettiğimizde Lenin’le aynı fikirdeyiz. Ve ayrıca, elbette, hiçbir ulusal devrimin komünizm hedefi için yeterli olmayacağı konusunda hemfikiriz. Kısacası emperyalizmi hem enternasyonalite engel hem de düşman olarak görüyor ve buna karşılık enternasyonalizmi işçi sınıfı mücadelesinin kendisinde oluşacak bir konum olarak görüyoruz. Bu nedenle, yaklaşımımızı basitleştirme riskiyle, emperyalizmi bugün incelemek için sınıf kompozisyonu dünyasına getirmek olduğunu öneriyoruz. Bu, Marksizmin karmaşık tarihinin ve emperyalizmle ilgili halk mücadelesinin inkarını veya anlarının hiçbirinin basit bir tekrarını içeremez. Viewpoint’inaltıncısayısında, bunun yerine tarihsel hesapları, mücadele eserlerini ve geçmiş ve şimdiki teorik müdahaleleri bir araya getiren bir karşılaşma olasılığını arıyoruz. Bu nedenle, amerikan imparatorluğunun içinden emperyalizme karşı çıkma sorunuyla yerleşik bir angajman olan bu konuda bulunmayan pozisyonların tümünü “onaylıyoruz” veya reddedeceğiz; bu katkıları 21. yüzyılda emperyalizme karşı uzun vadeli düşünme ve mücadele çalışmalarına malzeme olarak sunmaktan gurur duyuyoruz.
Bu yaklaşımın sistematikliğini abartmayacağız; bu şekilde ilerlemek bir zar atmasını gerektirir. Bir tarihi ele alıp tekrar yıkmayı içerebilir, ancak görünüşte ilgisiz bir çalışmaya geçtiğimizde veya daha sonra siyasi bir toplantıda acil bir konuyu tartıştığımızda öneminin aniden bizi vurması için. Burada sunduğumuz kategoriler başka türlü sunulabilir ve mevcut meseleye giren çeşitli temalar ve konular kesinlikle bugünümüzün talep ettiği emperyalizm kavramının lacunasını doldurmaya yetmiyor. Göçü ve onu çevreleyen mücadeleleri eksik veya temsil edilmeyen; ekolojik emperyalizm ve iklim borcu; Çin’in ve artan ekonomik ağırlığın ve siyasi önemi olan diğer devletlerin rolü; “süper sömürü”, eşitsiz değişim ve neoliberal işgücü arbitrajının yapılandırmaları; savaşın değişen doğası – konvansiyonel, nükleer ve diğer; Abd ve AB yaptırımları savaş aracı ve devlet araçlarının bir aracı olarak; birincil çıkarma ve diğer çevresel tehditlerin rolü; yerleşimci sömürgeciliğin devam eden varlığı ve etkileri; ve kesinlikle çok daha fazlası. Her zaman olduğu gibi, bu Viewpoint konusunun sadece bir başlangıç olduğunu umuyoruz. Bu çalışmalar daha teorik ve siyasi çalışmaların temeli olabilirse memnun oluruz. Ve eğer başkaları bizim ve katkıda bulunanlarımızın bir kenara koymak zorunda kaldıklarımızı doldurmak zorunda kalırsa, bu eksikliklerin bile bir amacı olacaktır.
Başvuru
| ←1 | Devrimci süreçleri öngörmek için milliyetçiliğin sınırlarının incelikli bir şekilde değerlendirilmesiiçin, bkz. |
|---|---|
| ←2 | ^ José Aricó, Marx ve Latin Amerika,trans. David Broder (Chicago: Haymarket, 2014). |
| ←3 | Kolja Lindner, “Marx’ın Eurocentrism: Postkolonyal çalışmalar ve Marx bursu,” Radikal Felsefe 161 (Mayıs-Haziran 2010). |
| ←4 | V.I. Lenin, Devrimimizde Proletaryanın Görevleri,1917. |
| ←5 | Michael Hardt ve Antonio Negri, empire (Cambridge, YÜKSEK LISANS: Harvard University Press, 2000), 49. |
| ←6 | David Harvey, Ellen Meiksins Wood, Robert Brenner ve son olarak, John Milios ve Dimitris P. Sotiropoulos burada akla geliyor; ayrıca John Smith’in son çalışmalarını, Utsa ve Prabhat Pantnaik’in devam eden katkılarını, Samir Amin’in müdahalelerini ve Monthly Reviewetrafında kümelenmiş diğer çabalarıgörün. Bu konuda Salar Mohandesi ve Jerome Roos’un makalelerine de danışabilirsiniz. |
| ←7 | Leo Panitch ve Sam Gindin’e bakınız, Küresel Kapitalizmin Yapımı: ABD İmparatorluğu’nun Politik Ekonomisi (Londra: Verso, 2013). Postkolonyalizmin muğlaklıkları ve postkolonyal çalışmaların kavramsal problemi ve bugün Marksist teori için “ulusal sorunun” devam eden ilgisi üzerine, Gavin Walker’ın bu konudaki makalesine ve önceki makalesi “İlkel Birikim ve Farkın Oluşumuna: Marx ve Schmitt Üzerine : Marksizmi Yeniden Düşünmek 23, no. 3 (2011): 384-404. |
| ←8 | Bkz. Etienne Balibar, “Ulus Formu: Tarih ve İdeoloji”, trans. Chris Turner, Immanuel Wallerstein ve Etienne Balibar, Race, Nation, Class (Londra: Verso, 1991). |
| ←9 | Bkz. Vijay Prashad, Fakir Milletler: Küresel Güneyin Olası Tarihi (New York: Verso, 2012). |
| ←10 | Brenna Bhandar’ın bugünkü sayısındaki makaleye bakın. |
| ←11 | Etienne Balibar, Cinq études sur matérialisme historique(Paris: Maspéro, 1974), 195-201’de “Lénine, les communistes, l’immigration”a bakın. Viewpoint’te bu metnin çevirisi yapılacaktır . |
| ←12 | Donatella Della Porta, Aşağıdan Küreselleşme: Ulusötesi Aktivistler ve Protesto Ağları (Minneapolis: University of Minnesota Press, 2006); Rodrigo Nunes, “The Global Movement: Seattle, Ten Years On,” In The Movements, Part 2: Rethinking Our Dance, ed. Jai Sen (Oakland: PM Press, 2017), 231-240; Politik Ekonomi Araştırma Birimi, Mumbai, “Dünya Sosyal Forumu Ekonomisi ve Siyaseti,” Hindistan Ekonomisinin Yönleri 35 (Eylül 2003). |
| ←13 | Bkz. Sandro Mezzadra ve Brett Neilson, Yöntem Olarak Sınır (Durham: Duke University Press, 2013); Kelly Mulvaney, “Çeviri Kurucu Süreci veya Çevirinin Politik Çalışması,” Eipcp transversal, Eylül 2016. |
| ←14 | Göran Therborn, “Class in the 21st Century,” New Left Review II, no. 78 (Kasım-Aralık 2012): 5–29. Ayrıca bakınız Michael Denning, “KüreselEmeği TemsilEn,” Sosyal Metin 25, no. 3 (Güz 2007): 125–45; Sandro Mezzadra ve Verónica Gago, “Plebeian İsyanı Sonrasında: Sosyal Hareketler, ‘İlerici’ Hükümetler ve Latin Amerika’da Özerklik Siyaseti,” Antropolojik Teori 17, no. 4 (2017): 474–496. |